Trong Đấng Duy Nhất, Nên Một

Trong Đấng Duy Nhất, Nên Một

Trong Đấng Duy Nhất, Nên Một 

Martin Trần Minh Đức 

In Illo Uno unum – “Trong Đấng Duy Nhất, nên một” – là châm ngôn giám mục mà Đức Giáo hoàng Leo XIV đã mang từ khi còn là Giám mục, và nay được Ngài gìn giữ như linh hồn cho sứ vụ Phêrô. Câu này xuất phát từ một bài giảng của Thánh Augustinô trên Thánh Vịnh 127, nơi vị tiến sĩ Hội Thánh giải thích: 

“Et nos multi in illo uno unum sumus – mặc dù chúng ta là nhiều, nhưng trong một Đức Kitô, chúng ta là một.” 

Đây không chỉ là một lựa chọn biểu tượng. Trong thời đại mà Giáo hội bị giằng co giữa chia rẽ nội bộ, thách thức từ bên ngoài và các xu hướng thế tục, sự trở về với nền linh đạo hợp nhất – một nền linh đạo mang chiều sâu thần học và kinh nghiệm mục vụ của Thánh Augustinô – là một tín hiệu đầy hy vọng. 

1. Một vị Giáo Hoàng tu sĩ – niềm vui từ hy vọng nhỏ nhoi 

Tôi từng nhiều lần bày tỏ niềm yêu thích đặc biệt với ý tưởng một tu sĩ dòng trở thành Giáo hoàng. Không phải vì lãng mạn hóa dòng tu, mà bởi tôi tin rằng lời khấn khó nghèo của các tu sĩ chính là một phản đề thiêng liêng cần thiết giữa thời đại phân hóa, lạm dụng và duy tiêu dùng. Khi Hồng Y Pizzaballa, một tu sĩ Phanxicô từng phục vụ tại Thánh Địa, được nhắc tới, tôi đã hy vọng dù biết rằng tỉ lệ tu sĩ dòng trong Hồng y đoàn là rất thấp, và hầu như không có ai nổi bật đủ điều kiện để đắc cử. 

Thế nên sự kiện Đức Hồng y Robert Prevost – tu sĩ dòng Thánh Augustinô (OSA), đắc cử với tông hiệu Leo XIV – là một bất ngờ lớn lao, và là một niềm vui âm ỉ của những ai không ngừng hy vọng. Ngài không chỉ là hồng y dòng duy nhất thuộc đẳng giám mục, mà còn là người từng sống lời khấn, bước đi trong linh đạo Augustinô, từng giữ vai trò Bề trên Tổng quyền của dòng. Việc Ngài nhấn mạnh ngay trong bài giảng đầu tiên: “I am a son of Saint Augustine” là một tuyên bố căn tính không chỉ cá nhân, mà mang tính định hình cho Giáo Hội.

2. Truyền thống phục hồi: Phẩm phục và ngôn ngữ biểu tượng

Nếu Đức cố Giáo hoàng Phanxicô chọn giản dị với chỉ chiếc áo trắng khi ra mắt thế giới năm 2013, như một dấu chỉ của tinh thần khó nghèo và gần gũi, thì Đức Leo XIV lại chọn khôi phục lại phẩm phục truyền thống của tân giáo hoàng (mozzetta, stolea papalis, fanon...), với tinh thần gìn giữ truyền thống như là nền móng chứ không phải là xiềng xích. Đây không phải là một phản ứng bảo thủ, mà là sự tái cân bằng giữa aggiornamento (cập nhật) và ressourcement (trở về nguồn), điều mà Vatican II từng khuyến khích. 

Cử chỉ phục trang ấy trở nên đầy ý nghĩa khi đi kèm với một sự khiêm nhường thẳm sâu trong lời giảng: “With you I am a Christian, for you I am a Bishop.” Ngài không từ bỏ truyền thống, nhưng cũng không xem truyền thống là vũ khí. Đây là cách phục hồi truyền thống trong khi vẫn giữ vững tinh thần mục vụ. 

3. Tông hiệu Leo: Truyền thống giáo hoàng được tiếp nối 

Cái tên Leo mang theo một trọng lượng lịch sử. Thánh Leo Cả (Leo I) là người đã bảo vệ tín lý về hai bản tính của Đức Kitô tại Công đồng Chalcedon. Còn Đức Leo XIII, vị Giáo Hoàng mang lại niềm hứng khởi cho nhiều trí thức và học giả Công Giáo, từng viết 12 thông điệp về Kinh Mân Côi và nổi tiếng với Rerum Novarum – văn kiện nền tảng cho học thuyết xã hội Công giáo hiện đại. Triều đại của Ngài chứng kiến một sự tái sinh trí thức giữa Giáo Hội và thế giới hiện đại qua việc phục hồi tư tưởng Thánh Tôma Aquinô. 

Sự kiện Đức Leo XIV – một tiến sĩ tốt nghiệp tại Đại học Giáo hoàng Thánh Tôma (Angelicum) – chọn tông hiệu này càng củng cố liên hệ ấy. Đề tài tiến sĩ của Ngài – vai trò của Bề trên địa phương trong dòng Augustinô – thể hiện sự chú tâm đặc biệt tới vấn đề lãnh đạo, quản trị và phân quyền trong lòng đời sống Hội dòng. Đây là một góc nhìn đặc biệt gợi mở cho hướng nghiên cứu của tôi về quản trị nhân sự định hướng sứ mạng trong Giáo hội.

4. Một vị Giáo Hoàng của cảm thức mục vụ 

Ảnh từ Fb Nguyễn Thị Bích Hậu

Nhiều người đã tỏ ra băn khoăn khi một Hồng Y người Mỹ được chọn. Nhưng thật ra, thời gian mục vụ của Đức Leo XIV chủ yếu ở Peru – một quốc gia từng trải qua bất ổn chính trị triền miên (2018–2023). Trong vai trò Giám mục địa phương, Ngài không phải là một mục tử chỉ biết tập trung vào giáo điều, mà là người sống giữa khủng hoảng, dấn thân đồng hành, tìm kiếm tiếng nói chung giữa những chia rẽ. Đây chính là hình mẫu mục tử – người mang trong mình pastoral sense thực thụ, không chỉ về mặt lý luận mà còn qua thực nghiệm mục vụ. 

5. Hành trình gia đình: Ơn gọi nảy sinh từ cộng đoàn nhỏ 

Ảnh từ Fb Nguyễn Thị Bích Hậu

Lớn lên trong một gia đình nhập cư đa văn hoá, được dưỡng nuôi trong đời sống đức tin của một người cha giáo lý viên, Ngài từng là giúp lễ, giáo lý viên, và dần cảm nhận tiếng gọi. Chính kinh nghiệm sống đức tin trong gia đình đã trở thành nền tảng để Ngài hiểu được chiều sâu của việc đào tạo và đồng hành – không chỉ trong chủng viện mà còn trong từng gia đình. Điều này nhắc lại nhiều điều tôi từng suy nghĩ về việc tái xây dựng đời sống cộng đoàn và giáo xứ như những “vườn ươm ơn gọi.” 

6. Cây cầu và những hố sâu 

Trong bài giảng đầu tiên, Ngài không nói về quyền lực, cũng không về danh tiếng. Ngài nói về cây cầu – Pontifex, nghĩa nguyên thuỷ của từ Giáo hoàng – người xây cầu. Ngài mời gọi chúng ta làm cầu nối giữa nhau, giữa các truyền thống thần học, giữa Bắc và Nam Bán Cầu, giữa người giầu và người nghèo, giữa những người Công giáo đang xung đột vì những nhãn mác “cấp tiến” hay “bảo thủ.”

Ngài cũng không ngần ngại đối đầu với chính trị, từng có những dòng tweet công khai phản đối chính sách của Tổng thống Trump. Điều đó cho thấy sự dấn thân xã hội mà không mất đi phẩm giá mục tử. Trong thế giới đầy chia rẽ, một người xây cầu đích thực không bao giờ là người trung lập, mà là người can đảm đứng ở giữa và kết nối.

7. Bình an của Chúa ở giữa những chuyển giao

“Chúng ta cầu nguyện cho bình an.” Đó là lời đầu tiên và cũng là những lời cuối cùng của Ngài trong bài giảng. Bình an không phải là sự im lặng của xung đột, mà là sự hiện diện của Chúa trong từng biến cố. 

Tôi tin rằng, với những điều quan sát được trên đây, chúng ta có thể bắt đầu hiểu hơn về Đức Leo XIV – một vị Giáo hoàng không hoàn hảo, nhưng chân thành và dấn thân, với trái tim của một tu sĩ, trí tuệ của một học giả, và cảm thức của một mục tử. 

Giáo Hội đang bước vào một chương mới. Và như mọi chương, khởi đầu luôn đòi hỏi đức tin từ mọi thành phần dân Chúa. 

Domine Iesu, dona nobis pacem. 

Lạy Chúa Giêsu, xin ban bình an cho chúng con. 

Xin cầu nguyện cho Đức Giáo Hoàng Leo XIV và cho triều đại của Ngài được tràn đầy ơn Chúa Thánh Thần.