Góc Kinh Thánh: Tác Giả Thánh Sử Gioan - 27/12
Lễ kính thánh Gioan, tông đồ, tác giả sách Tin Mừng
Nguyễn Trung Tây
Góc KINH THÁNH: Tác Giả Thánh Sử Gioan - 27/12
Tương tự như ba bản Tin Mừng Nhất Lãm, Tin Mừng Gioan nguyên thuỷ được viết trong tiếng phổ thông Hy Lạp (Koine Greek), và cũng không ghi tên tác giả. “Nói một cách khác, không có một bằng chứng hoặc danh mục nào trong văn bản để xác định danh tính tác giả” của Tin Mừng thứ Tư.
Tuy danh tính tác giả không đính kèm trên văn bản, Tin Mừng thứ Tư có ghi những chi tiết liên quan đến nguồn gốc của tác giả. Chi tiết này được ghi nhận trong Gioan 21:24. Câu văn này đã quy định tác giả Tin Mừng thứ Tư là người Môn Đệ Yêu Dấu. Người này đã ngả lưng cạnh Đức Giêsu trong bữa tiệc sau cùng (Ga 13:23), đứng dưới chân cây thánh giá của Đức Giêsu (Ga 19:26), và chạy đến ngôi mộ trống của Đức Giêsu cùng với môn đệ Phêrô (Ga 20:3-4). Tuy tác giả được xác định là người Môn Đệ Yêu Dấu, nhưng danh tính của người môn đệ này vẫn còn là một đề tài tranh luận giữa các nhà chú giải Thánh Kinh. Nhiều ý kiến cho rằng môn đệ Gioan chính là người Môn Đệ Yêu Dấu. Nguồn gốc giả định cho rằng người Môn Đệ Yêu Dấu chính là Tông đồ Gioan khởi nguồn từ Giáo phụ Irênê – Giám mục thành Lyon (130-200 CN).
Trong tác phẩm Chống Lại Lạc Giáo 3.1.1 của ngài, thánh Irênê xác định Tông đồ Gioan là tác giả Tin Mừng thứ Tư. Lời chứng của Giám mục Irênê dựa trên kiến thức của ngài thời còn nhỏ, được lãnh hội từ người thầy là thánh Polycáp. Mà thánh Polycáp lại chính là môn đệ của Tông đồ Gioan và nhiều tông đồ khác. Bởi thế, vào cuối thế kỷ thứ hai CN, truyền thống này trở thành kiến thức chung của cộng đồng Kitô hữu thời tiên khởi.
Truyền thống “Tông đồ Gioan” kéo dài nhiều thế kỷ cho đến thế kỷ 19. Khi đó, các nhà chú giải Thánh Kinh bắt đầu đặt nghi vấn về tính chính xác của “nguồn gốc gán đặt Tin Mừng Gioan tới Gioan Tông đồ – con trai ông Dêbêđê.” Nhiều nhà chú giải thậm chí còn hoài nghi, đặt vấn đề nếu Gioan Tông đồ chính là người Môn Đệ Yêu Dấu, người đã tuyên bố quyền tác giả tại chương cuối cùng của Tin Mừng. Một số nhà chú giải lại còn muốn phân biệt người Môn Đệ Yêu Dấu với tác giả Tin Mừng Gioan. Theo như họ, người này không phải là Gioan, con ông Dêbêđê. Francis Moloney biện luận rằng người Môn Đệ Yêu Dấu là một trong hai môn đệ đã rời bỏ sư phụ Gioan Tẩy Giả để đi theo Đức Giêsu như đã tường thuật trong Gioan 1:37. Sandra Schneiders giả định rằng người Môn Đệ Yêu Dấu này là một nhân vật tương tự như người phụ nữ Samari bên bờ giếng Giacóp trong Gioan 4:4-43.
Hành trình truy tìm danh tính tác giả Tin Mừng thứ Tư trở nên càng thêm thú vị bởi những khai quật gần đây tại thành phố Giêrusalem. Trong quá khứ, các nhà chú giải “nghĩ rằng tác giả Tin Mừng thứ Tư đã sáng tác truyện [chữa lành người bại liệt 38 năm] ở hồ Bếtdatha từ óc tưởng tượng và nét thần học Kitô đặc biệt của riêng mình.” Tuy nhiên, “các nhà khảo cổ đã tìm ra [hồ Bếtdatha] đúng ngay vị trí nơi hồ nước được diễn tả trong Tin Mừng Gioan [5:1-18].” Ngoài hồ Bếtdatha, họ cũng khám phá ra hồ Silôam nơi mà, theo như Gioan 9, Đức Giêsu đã gửi người mù bẩm sinh đến dùng nước hồ để rửa cặp mắt. Cũng nên ghi nhận rằng tác giả Tin Mừng Gioan không chỉ mô tả chi tiết cặn kẽ hai hồ nước Bếtdatha và Silôam, mà còn cả “nơi cư ngụ của thầy Tư tế Tối cao Anna (18:13-18) và dinh thự quan Tổng trấn Philatô (18:28).” Những chi tiết này đã thuyết phục các nhà chú giải Thánh Kinh tin rằng, tác giả Tin Mừng thứ Tư thật sự “biết rất rõ về kinh thành Giêrusalem.” So sánh với ba tác giả Tin Mừng Nhất Lãm, tác giả Tin Mừng Gioan “cho [độc giả] thấy một kiến thức sâu sắc và độc đáo” của ngài về thành đô Giêrusalem.
Tuy vậy, mặc cho những nỗ lực tìm kiếm không ngừng nghỉ của các học giả Thánh Kinh, cho đến ngày hôm nay, tác giả sách Tin Mừng thứ Tư vẫn còn là một nhân vật khuyết danh. Nói một cách khác, vẫn chưa có ai xác định được danh tính của tác giả Tin Mừng Gioan.
(Trích Âm Hưởng Truyền Giáo trong Văn Hóa Việt Nam của Tin Mừng Hóa Bánh Mì Ra Nhiều trong Gioan 6, NXB Tôn Giáo, 2021)
COMMENTS