Góc Suy Gẫm - Mc7,1-8; 14-15; 21-23; Chúa nhật, tuần XXII Thường niên
Mùa dịch Covid-19
1. Chuyện Chúng Mình:
Các Rabbi ở Israel xin Đức Giáo Hoàng làm sáng tỏ nhận định về luật Do Thái
Các Rabbi lãnh đạo Do thái ở Israel thỉnh cầu Đức Thánh cha Phanxicô làm sáng tỏ các nhận định của ngài về Lề Luật Do thái trong các bài giáo lý tại các buổi tiếp kiến chung ở Vatican.
Hãng tin Reuters của Anh quốc, truyền đi ngày 25/8/2021 vừa qua, cho biết Rabbi Rasson Arousi, Chủ tịch Ủy ban đối thoại với Tòa Thánh, thuộc tòa Rabbi trưởng của Do thái giáo ở Israel, đã gửi thư cho Đức Hồng y Kurt Koch, Chủ tịch Ủy ban Tòa Thánh liên lạc với Do Thái giáo, để bày tỏ quan tâm về các bài giáo lý của Đức Thánh cha liên quan tới Lề Luật, gọi là sách Torah, hay là Ngũ Thư, trong Bộ Kinh Thánh Cựu ước. Theo Rabbi, những lời chú giải của Đức Giáo hoàng gợi ý làm cho người ta hiểu Lề Luật Do Thái là “lỗi thời và không mang lại sự sống”. Theo các Rabbi, “đó là một giáo huấn khinh rẻ đối với người Do Thái và Do Thái giáo, điều mà chúng tôi nghĩ Giáo hội đã hoàn toàn từ bỏ thái độ này”.
Trong thư, Rabbi Arousi thỉnh cầu Đức Hồng y Koch “chuyển đạt sự đau buồn của các Rabbi Do Thái tới Đức Giáo hoàng Phanxicô và xin ngài làm sáng tỏ để mọi kết luận xúc phạm rút từ bài giáo lý của ngài được loại bỏ rõ ràng”. Hôm 25/8 vừa qua, Văn phòng của Đức Hồng y Koch cho biết đã nhận được lá thư của các Rabbi ở Israel và “đang cứu xét nghiêm túc, và suy tư về câu trả lời”.
Trong loạt bài giáo lý tại các buổi tiếp kiến chung hằng tuần, mỗi sáng thứ Tư, Đức Thánh cha đang diễn giải về thư thánh Phaolô gửi tín hữu thành Galat. Trong thư, thánh nhân nhấn mạnh rằng các tín hữu Kitô không còn phải tuân giữ Lề Luật của Do Thái giáo nữa.
Giáo sư Philip Cunningham, Giám đốc Học viện về quan hệ giữa Do Thái và Công Giáo thuộc đại học thánh Giuse ở Philadelphia, Hoa Kỳ, nhận định rằng: “Tôi nghĩ đây là một vấn đề đối với tai của người Do Thái, nhất là vì nhận định của Đức Giáo hoàng được nói với cử tọa là các tín hữu Công Giáo. Những nhận định đó có thể bị hiểu là coi nhẹ, hạ giá sự tuân giữ của Do Thái giáo đối với Lề Luật, Torah, ngày nay”.
Đức Thánh cha Phanxicô vốn có quan hệ rất tốt với người Do Thái. Khi còn là Tổng giám mục giáo phận Buenos Aires ở Argentina, ngài đã cùng với Rabbi Abraham Skorka của Do Thái ở địa phương, viết chung một cuốn sách, và hai vị vẫn duy trì tình bạn với nhau”.
G. Trần Đức Anh, O.P.
(Nguồn: http://giaophanxuanloc.net/tin-giao-hoi/cac-rabbi-o-israel-xin-duc-giao-hoang-lam-sang-to-nhan-dinh-ve-luat-do-thai-17725.html)
3. Khuôn vàng thước ngọc (Mc7,1-8; 14-15; 21-23; Chúa nhật, tuần XXII Thường niên)
Kể từ Chúa nhật hôm nay, chúng ta sẽ tiếp tục được nghe các trích đoạn Tin Mừng theo thánh Máccô, sau khi chen vào năm tuần liền (XVII - XXI), sử dụng Lời Chúa trong Tin Mừng của thánh Gioan. Sứ điệp Lời Chúa hôm nay ghi lại cuộc tranh luận giữa Đức Giêsu cùng các Kinh sư và người Pharisêu về vấn đề thanh sạch. Ngay đầu chương bảy, các Kinh sư và người Pharisêu đã trách các môn đệ Đức Giêsu không giữ truyền thống của tiền nhân, cứ để tay ô uế mà dùng bữa. Đức Giêsu dùng lời ngôn sứ Isaia: “Dân này chỉ đến gần Ta bằng miệng, tôn vinh Ta bằng môi, còn lòng chúng thì xa Ta lắm; chúng chỉ kính sợ Ta theo lệnh của người phàm, nhưng đó chỉ là sáo ngữ” (29,13) để chống lại họ, đả kích thứ tôn giáo vụ hình thức bên ngoài của họ. Ngài còn dựa vào một thực hành kỳ lạ để chỉ trích họ vi phạm điều răn buộc phải thảo kính cha mẹ: họ bỏ, coi thường điều răn của Thiên Chúa, huỷ bỏ lời của Ngài, mà giữ, duy trì và làm theo truyền thống của phàm nhân.
Trong khá nhiều tôn giáo, thanh tẩy đã trở thành một nghi thức tôn giáo quan trọng. Chẳng hạn, trong Ấn Độ giáo, các tín đồ thường thanh tẩy mình dưới dòng sông Hằng trước khi vào tế tự trong đền thờ. Các thành viên của cộng đồng Qumrân thời Đức Giêsu cũng thường thanh tẩy để nói lên niềm khao khát trông chờ Đấng Cứu Thế đến. Chính thánh Gioan tẩy giả cũng đã dùng việc thanh tẩy ở dòng sông Giođan để nói lên sự hoán cải tâm hồn. Và người Do Thái còn đi xa hơn, đến mức đưa nghi thức thanh tẩy vào trong đời sống thường ngày như rửa tay trước khi ăn, rửa chén dĩa, bình lọ… Họ làm như thế để nói lên ước nguyện được trở nên thanh sạch và có thể hiệp thông với Đức Chúa là Đấng Chí Thánh.
Như vậy, tập tục rửa tay trước khi dùng bữa của người Do Thái không chỉ là vấn đề vệ sinh, mà còn là một nghi thức mang đậm tính tôn giáo. Vậy tại sao Đức Giêsu lại chấp nhận để cho các môn đệ bỏ qua nghi thức quan trọng này? Trước hết, Đức Giêsu làm như thế là vì những người Do Thái, đặc biệt là những người Biệt phái và Luật sĩ đã quá câu nệ đối với những tập tục của tiền nhân, của con người mà bỏ qua lề luật của Thiên Chúa, nhất là giới răn mến Chúa và yêu người.
Kế đến, Đức Giêsu đã hành động như thế vì người Do Thái, đặc biệt là những người Pharisêu và các Kinh sư chỉ dừng lại ở những nghi thức tẩy rửa bên ngoài để rồi bỏ qua việc thanh tẩy quan trọng hơn là sự thanh tẩy nội tâm. Bởi đó, Đức Giêsu mới nói với họ: “Dân này chỉ đến gần Ta bằng miệng, tôn vinh Ta bằng môi, còn lòng chúng thì xa Ta lắm”. Cuối cùng, Đức Giêsu đã chấp nhận để cho các môn đệ không phải rửa tay trước khi dùng bữa là vì những người Pharisêu và các Kinh sư đã căn cứ vào những hình thức đạo đức bên ngoài để đánh giá một người là tốt hay kết án người khác là xấu. Như thế, cách nào đó, họ nại đến luật lệ để bắt bí người khác nhưng đồng thời, họ coi việc giữ luật lệ của bản thân là thước đo để đánh giá hay chỉ trích người khác. Chính vì lẽ đó, những việc làm của người Pharisêu và các Kinh sư trở nên chướng tai gai mắt trước mặt Đức Giêsu; cho nên, Ngài đã nặng lời kết án họ.
Thực ra, Đức Giêsu không hề có ý coi thường hay muốn loại bỏ những hình thức đạo đức bên ngoài, nhưng Ngài chỉ muốn rằng, những hình thức đạo đức bên ngoài phải diễn tả một cách trung thực nội tâm bên trong. Thậm chí, yếu tố nội tâm mới là quan trọng đến độ nếu như thiếu nó thì những hình thức bên ngoài dù có hay, có đẹp cách mấy cũng đều vô nghĩa. Ngoài ra, nó còn khiến cho con người ta trở thành kẻ đạo đức giả. Mặt khác, yếu tố nội tâm quan trọng đến độ người ta không thể nại tới việc thực hành một điều tốt nhưng làm với mục đích xấu. Chẳng hạn, làm việc bác ái nhằm để khoe khoang thì việc bác ái đó chẳng có giá trị gì. Hay gần gũi hơn, việc chúng ta tham dự Thánh lễ ngày Chúa nhật, nếu chỉ vì sợ cha mẹ la rầy, sợ vợ hoặc chồng khiển trách, thậm chí vì sợ tội trọng, thì có thể nói, việc tham dự Thánh lễ đó sẽ không có giá trị gì trước mặt Chúa. Như thế, yếu tố nội tâm là rất quan trọng, nếu không có nó thì những việc đạo đức chúng ta làm sẽ trở nên vô nghĩa.
Mặt khác, sứ điệp Tin Mừng hôm nay còn ghi lại những điều gì là thanh sạch và đâu là thứ biến con người ta thành ô uế. Quả vậy, không có cái tâm ngay thẳng, người ta sẽ có cái nhìn và ý nghĩ xấu. Bởi đó, Đức Giêsu mới nói: “Vì từ bên trong, từ lòng người, phát xuất những ý định xấu: tà dâm, trộm cắp, giết người, ngoại tình, tham lam, độc ác, xảo trá, trác táng, ganh tị, phỉ báng, kiêu ngạo, ngông cuồng”. Như vậy, Đức Giêsu đã một lần nữa khẳng định, tất cả mọi thứ từ bên ngoài đi vào cơ thể con người đều thanh sạch. Ngược lại, chỉ có những thứ xấu xa từ trong lòng con người mới khiến cho họ ra nhơ uế mà thôi.
Như vậy, Lời Chúa hôm nay mời gọi chúng ta, đừng bao giờ bằng lòng với việc chu toàn một số bổn phận đạo đức bên ngoài. Trái lại, tất cả những việc đạo đức đó phải diễn tả thực sự tâm hồn yêu mến của chúng ta đối với Thiên Chúa và đối với anh em; bởi vì chúng ta phải luôn xác tín rằng, con người chỉ nhìn và đánh giá dựa trên những hình thức bề ngoài, còn Thiên Chúa thì Ngài có thể nhìn thấu tận tâm can của chúng ta.
Lạy Chúa, Chúa đã dùng lời lẽ khôn ngoan mà dạy cho các Kinh sư cùng những người Pharisêu hiểu rằng, chỉ những thứ từ bên trong phát xuất ra mới làm cho con người ta ra ô uế. Xin dạy chúng con cũng biết am tường những điều Chúa dạy, ngõ hầu mỗi ngày chúng con biết thanh lọc tâm trí, bồi dưỡng tâm hồn bằng những suy nghĩ tích cực cùng những ước muốn đoan chính. Xin giải thoát chúng con khỏi những mê lầm và tiễu trừ khỏi tâm trí những thành kiến sai lạc; nhờ đó mà chúng con biết thực thi công bình và nhân ái như Chúa đã gọi mời hết thảy chúng con.
4. Lời bàn
- Trích đoạn Sách Thánh hôm nay nêu lên một vấn đề vô cùng quan trọng, vì nó cho ta thấy chính yếu tính và cốt lõi của hai đường hướng trái ngược nhau giữa Đức Giêsu với Do Thái giáo vào thời của Ngài liên quan tới việc tuân giữ và thi hành lề luật. Vấn đề đặt ra là tại sao Đức Giêsu và các môn đệ của Ngài không giữ theo truyền thống của người xưa? Đối với người Do Thái thì luật pháp mang hai ý nghĩa. Thứ nhất và quan trọng hơn hết là Mười Điều răn; và thứ hai, là năm quyển sách đầu của Cựu Ước, gọi là Ngũ Thư. Thật ra, Ngũ Thư hàm chứa một số quy tắc và chỉ dẫn chi tiết; còn về các vấn đề đạo đức, những gì được nêu lên chỉ là một loạt nguyên tắc mà người ta phải tự giải nghĩa và ứng dụng cho riêng mình. Qua một thời gian dài, dân Do Thái bằng lòng với việc làm ấy.
- Các luật lệ, qui tắc của đoạn Tin Mừng này có đặc điểm chung thường xuất hiện trong các cuộc tranh luận, đó là việc rửa tay. Các Kinh sư và người Pharisêu tố cáo các môn đệ của Đức Giêsu đã ăn uống với hai bàn tay ô uế. Ô uế đây được hiểu về mặt nghi lễ, không thích hợp cho việc phục vụ và thờ phượng Thiên Chúa. Có nhiều luật lệ rõ ràng và nghiêm nhặt về việc rửa tay. Trước khi dùng bữa và giữa hai món ăn, người ta phải rửa tay, và phải rửa theo một cách thức nhất định. Để bắt đầu, phải làm cho đôi bàn tay không còn dính bất cứ thứ nhơ bẩn nào. Nước rửa tay phải được đựng trong những chén đá lớn đặc biệt, để chính chúng cũng thanh sạch theo ý nghĩa lễ nghi. Người ta cũng muốn biết chắc chắn là chúng không được dùng vào việc nào khác và chẳng có vật gì rơi rớt hay lẫn lộn, pha trộn vào đó. Trước hết bàn tay được xòe ra, các đầu ngón tay chỉ lên trên, nước phải được đổ phía trên và chảy xuống ít nhất đến cổ tay. Lượng nước tối thiểu phải dùng là tương đương với số nước đựng đầy một vỏ quả trứng. Trong lúc bàn tay hãy còn ướt, phải rửa bàn tay này bằng mu bàn tay kia.
- Dưới mắt người Do Thái, nếu ai không làm như vậy, chẳng những là kẻ cư xử xấu xa, dơ dáy theo nghĩa có hại cho sức khoẻ, nhưng còn là kẻ ô uế trước mặt Thiên Chúa. Ai ăn với đôi bàn tay không sạch thì bị con quỉ gọi là Shibta tấn công. Không rửa tay như vậy có thể bị nghèo khó, tán gia bại sản. Ăn bánh mì với đôi tay không sạch, chẳng khác gì ăn phân. Với người Do Thái chính thống thì đó là những nghi thức không thể thiếu trong Do Thái giáo. Đó là những nghi thức, nghi lễ, luật lệ, qui tắc được xem như chính yếu của việc phụng sự Thiên Chúa.
- Các Kinh sư và người Pharisêu thắc mắc khi thấy các môn đệ của Đức Giêsu không tuân giữ những điều tỉ mỉ của luật truyền khẩu về việc rửa tay trước khi dùng bữa; vì lẽ đó, Đức Giêsu trích dẫn lời ngôn sứ Isaia để khai sáng tâm trí họ. Về mặt nguyên tắc, ở Đức Giêsu đã tố cáo họ hai điều:
+ Ngài tố cáo họ giả hình. Từ ngữ hupokrites có nghĩa là giả hình, hay sâu xa hơn thì nó còn mang nghĩa là một vai diễn. Người Do Thái thời Đức Giêsu tuân giữ luật pháp một cách cẩn thận, nhưng nơi thâm tâm của họ thì đầy ghen ghét, tham lam, ghen tỵ, che giấu sự cay đắng và lòng kiêu ngạo. Họ là những người chỉ quan tâm đến các việc làm bề ngoài của con người mà chẳng đếm xỉa gì đến các xúc cảm nội tâm. Họ luôn đề cao sự phục vụ Thiên Chúa bằng các việc làm bề ngoài, nhưng lại bất tuân một cách trắng trợn những ý nghĩa cao đẹp của luật, và như thế là giả hình. Nói cách khác, việc họ ưa chuộng hình thức bề ngoài thì cũng giống như là đang diễn trò trước mặt Đức Chúa.
+ Lời tố cáo thứ hai mà Đức Giêsu đưa ra là chống lại bọn người chỉ biết chăm chú tuân thủ luật pháp một cách máy móc và thiếu tình bác ái. Họ không lắng nghe tiếng Thiên Chúa phán để uốn nắn và điều chỉnh đời sống của mình, mà chỉ nghe theo những lý luận, những tranh cãi khôn khéo, những cách nói luẩn quẩn tinh vi, những lý giải tài tình do các thầy thông luật soạn thảo ra. Sự khôn khéo theo kiểu thế gian sẽ không bao giờ có thể làm nền tảng cho một tôn giáo chân chính. Tôn giáo chân chính không bao giờ có thể là sản phẩm của trí tuệ con người; càng không bao giờ do các khám phá tài tình của loài người tạo ra, nhưng nó chỉ được hình thành dựa trên việc lắng nghe và tiếp nhận các sứ điệp từ Thiên Chúa, Đấng Siêu Việt.
- Những lời phán dạy tiếp theo của Đức Giêsu liên quan tới thanh sạch và ô uế, có thể được coi như là một trong những điều có tính cách mới mẻ nhất trong Tân Ước. Đức Giêsu tranh luận với các chuyên gia luật pháp về nhiều phương diện khác nhau của luật truyền khẩu. Ngài đã cho thấy sự bất hợp lý của những luật lệ mang nặng tính hình thức bên ngoài. Thế nhưng ở đây, Ngài còn nói một điều gây kinh ngạc nhiều hơn thế nữa. Ngài tuyên bố, chẳng có vật gì bên ngoài vào cơ thể lại có thể khiến người ta thành ô uế được. Mọi thức ăn đi vào cơ thể rồi được đào thải ra theo những lối vật lý hết sức tự nhiên. Tuy nhiên, chẳng có một người Do Thái nào, nhất là những người Do Thái chính thống lại chịu tin như thế. Sách Lêvi chương 11 có một bảng liệt kê dài những thú vật không thanh sạch và bị cấm dùng làm thức ăn. Sự việc đó gây hậu quả trầm trọng như thế nào thì người ta có thể thấy rõ ràng trong nhiều biến cố xảy ra dưới thời anh em nhà Macabê. Thật ra, Đức Giêsu ngụ ý rằng, tự bản thân thì vật này hay vật nọ không thể là sạch hay không sạch theo bất kỳ ý nghĩa nào. Chỉ có con người mới có thể thật sự bị ô uế mà thôi, và điều làm ô uế con người chính là hành động của người ấy, vì chúng vốn xuất phát từ tâm trí của họ. Đây là một giáo lý mới mẻ, một giáo lý có sức mạnh đập tan mọi thứ giáo điều mà cả các Kinh sư lẫn người Pharisêu tôn sùng. Song song việc Đức Giêsu tuyên bố mọi điều người ta đưa từ ngoài vào cơ thể đều thanh sạch, Ngài còn liệt kê những thứ ô uế từ lòng người phát xuất ra. Đây quả thực là một bảng liệt kê khủng khiếp. Nó không chỉ khuyên chúng ta phải tránh những điều đáng ghê tởm đó, nhưng còn nhắc chúng ta phải thận trọng, phải biết thành thật xét lại chính tâm hồn của mình.
- Theo Rabbi Rasson Arousi: “Những lời chú giải của Đức Giáo hoàng gợi ý làm cho người ta hiểu Lề Luật Do thái là “lỗi thời và không mang lại sự sống”. Theo các Rabbi, “đó là một giáo huấn khinh rẻ đối với người Do thái và Do thái giáo, điều mà chúng tôi nghĩ Giáo Hội đã hoàn toàn từ bỏ thái độ này”. Để cho dễ hình dung, chúng ta nên lưu ý rằng, trong buổi tiếp kiến chung vào trưa thứ Tư vừa qua (25.8.2021), Đức Thánh cha Phanxicô đã dùng thư của thánh Phaolô tông đồ gửi tín hữu Galát (Gl 2,11-14) làm điểm quy chiếu cho bài giáo lý của mình. Trong bài giáo lý này, Đức Thánh cha Phanxicô đã dẫn lại cuộc “đụng độ” giữa Phaolô với Phêrô liên quan tới việc cắt bì và ăn uống với dân ngoại nhằm giải thích ý tưởng chính yếu là lên án thói đạo đức giả. Đức Thánh cha khẳng định, tiên vàn, việc thánh Phêrô có những cách hành xử khác nhau liên quan đến chuyện ăn uống đã cho thấy, “dù không muốn, nhưng khi làm như vậy, với thái độ không rõ ràng, thánh Phêrô đang tạo ra sự chia rẽ không đúng trong cộng đồng”.
- Bên cạnh đó, Đức Thánh cha Phanxicô cũng cho rằng, thói giả hình chính là sợ hãi sự thật. Ngài nói: “Người giả hình sợ hãi sự thật. Người ta thích giả vờ hơn là là chính mình. Nó giống như trang điểm cho tâm hồn, giống như trang điểm trong thái độ, giống như trang điểm trong cách làm: nó không phải là sự thật”. Như thế, thói giả hình khiến cho con người ta không còn là chính mình. Nó cũng khiến người ta không còn dám nhận trách nhiệm về những điều mình làm. Thật vậy, ngài nói tiếp: “Sự giả vờ bóp nghẹt can đảm để công khai nói điều là sự thật; và do đó nó có thể dễ dàng tránh được nghĩa vụ nói sự thật mọi lúc, mọi nơi và bất chấp mọi thứ. Trong một môi trường mà các mối quan hệ giữa các cá nhân được thể hiện theo giáo huấn của chủ nghĩa hình thức, thì vi rút giả hình dễ dàng lây lan”.
- Mặt khác, Đức Thánh cha Phanxicô cũng còn chỉ ra rằng, những người giả hình không biết yêu thương, thậm chí họ còn gây chia rẽ trong cộng đoàn nữa. Họ là những người thích giả vờ, xu nịnh và lừa dối bởi vì họ sống với một chiếc mặt nạ che kín khuôn mặt của mình. Bởi vậy, “họ không có khả năng yêu thương thực sự: họ tự giới hạn mình trong việc sống theo chủ nghĩa vị kỷ và không có đủ sức mạnh để thể hiện tấm lòng của mình một cách minh bạch”. Đức Thánh cha còn nhấn mạnh thêm rằng, “thói giả hình trong Giáo Hội đặc biệt đáng ghê tởm”. Điều đó cũng có nghĩa rằng, thói giả hình chính là việc đồng lõa với sự gian trá; bởi vì: “Hễ ‘có’ thì phải nói ‘có’, ‘không’ thì phải nói ‘không’. Thêm thắt điều gì là do ác quỷ” (Mt 5, 37).
- Cuối cùng, Đức Thánh cha khuyên nhủ cộng đoàn: Đừng sợ là người trung thực. Cả Đức Giêsu cũng như thánh Phaolô đều lên tiếng chỉ trích thói giả hình, bởi vì những con người giả hình không có khả năng để yêu thương. Còn chúng ta: “chúng ta đừng sợ là những người trung thực, nói sự thật, nghe sự thật, sống theo sự thật. Như thế, chúng ta sẽ có thể yêu”. Từ những nét chính yếu của bài giáo lý này, chúng ta dường như không đọc thấy điều gì đó bất thường, hoặc giả là ngầm coi “đó là một giáo huấn khinh rẻ đối với người Do thái và Do thái giáo”. Chúng ta tiếp tục chờ đợi ý kiến của các bậc cao minh về vấn đề này. Trong khi chờ đợi như thế, mỗi người chúng ta đừng quên dâng lên Thiên Chúa lời nguyện xin tha thiết để hết thảy mọi người được hiệp nhất và bình an, nhất là sớm thoát khỏi cơn đại dịch này.
Viết Cường, O.P
COMMENTS